Ndërsa zhvillimi urban në kryeqytetin shqiptar, Tirana, shfaqet me fanfare të mëdha—nga ndërtesat moderne që qëndrojnë si monumente të rritjes ekonomike deri te projektet e reja infrastrukturore që premtojnë të ndryshojnë fytyrën e qytetit—vetëm 20 minuta larg, realiteti i Durrësit është thellësisht ndryshe. Ky qytet bregdetar, i njohur për historinë e tij të pasur dhe kontributet kulturore, vuan në heshtje dhe izolim. Banorët e lagjes 18, veçanërisht ata të prekur nga tërmeti shkatërrimtar i nëntorit 2019, janë dëshmitarë të një mungese të ndjeshme mbështetjeje dhe përkujdesjeje. Ndërsa rrënojat e pallateve të shkatërruara qëndrojnë si kujtim i asaj dite tragjike, përballen me një sërë sfidash të rënda: nga mungesa e një strehe të sigurt deri te neglizhenca e dukshme e qeverisë për t’u marrë seriozisht me nevojat e tyre. Në këtë kontrast të qartë ndërmjet hovit të Tiranës dhe harresës së Durrësit, gjendet një tregim i dy qyteteve, ku përparimi i njërit shfaq mjerimin e tjetrit.
Sfida me Rindërtimin
Ndërsa premtimet për rindërtim pas tërmetit të shkatërrimtar të nëntorit 2019 u bënë shpejt, përparimi në terren ka qenë tepër i ngadaltë dhe shpesh herë joekzistent. Në Rrugën Aleksandër Gogo, ku dikur qëndronin tre pallate të mbushur me jetë dhe aktivitet, sot mbizotërojnë rrënojat. Këto struktura të dëmtuara janë bërë simbole të braktisjes dhe mungesës së veprimit qeveritar. Në vend që të shohin rindërtimin e premtuar, banorët janë detyruar të përballojnë pamjen e trishtueshme të betonit të thyer dhe hekurave të çarë që dëshmojnë për ndërhyrjen e pamjaftueshme.
Kjo neglizhencë ka lënë qindra njerëz pa një strehë të sigurt, duke i detyruar ata të mbështeten te miq dhe familjarë ose të gjejnë strehim të përkohshëm në kushte jo të përshtatshme. Disa prej këtyre familjeve ende shpresojnë për një zgjidhje, ndërsa të tjerë kanë humbur besimin në çdo premtim zyrtar. Ndërkohë, kushtet e jetesës në shtëpitë me qira apo në banesat e mbipopulluara ku ata janë strehuar përkohësisht janë larg nga të qenit ideale, duke shtuar më shumë stres dhe sfida në jetët e tyre të tashme.
Kjo mungesë e ndërhyrjes efektive dhe të shpejtë ka nxitur ndjenja të thella frustrimi dhe zhgënjimi mes banorëve, të cilët ndihen të lënë pas dore nga ata që janë në pozita për të ndryshuar gjërat. Nga kjo situatë, lind pyetja se sa i përkushtuar është shteti për të mbrojtur dhe rindërtuar jetët e qytetarëve të tij më të prekur.
Çështjet me Qiranë
Banorët e prekur nga shembja e pallateve në Durrës, të cilët u detyruan të lënë shtëpitë e tyre pas tërmetit, janë përballur me sfida të mëdha financiare për shkak të vonesave të ndjeshme në marrjen e qirasë ndihmëse nga shteti. Kjo ndihmë, e cila ishte menduar si një burim jetik për të mbështetur ata gjatë periudhës së tranzicionit deri në rindërtimin e banesave të tyre, ka mbërritur me shumë vonesë ose jo plotësisht, duke i lënë shumë familje në një gjendje të vështirë financiare.
Pasiguria financiare ka shtyrë shumë prej tyre të mbështeten në kursimet e tyre të kufizuara, të cilat pothuajse janë shteruar. Për shumë familje, kjo ka nënkuptuar zgjedhje të vështira midis të paguarit për nevojat bazë si ushqimi dhe shëndetësia dhe ruajtjes së një çatie mbi kokë. Një numër i konsiderueshëm i banorëve ka qenë i detyruar të kërkojë ndihmë financiare nga të afërmit ose të marrë hua për të përballuar shpenzimet e përditshme.
Ndërkaq, mungesa e informacionit të qartë dhe i saktë mbi statusin e pagesave dhe mbi planet për rindërtimin e përgjithshëm ka shtuar një shtresë tjetër të stresit dhe pasigurisë. Shumë prej këtyhesh ndihen të tradhtuar dhe të harruar nga shteti, të cilët i shohin si të papërgjegjshëm në menaxhimin e krizës dhe në mbrojtjen e qytetarëve më të cenueshëm. Kjo situatë ka eroduar më tej besimin ndaj institucioneve shtetërore dhe ka thelluar ndjenjat e izolimit dhe dëshpërimit mes komunitetit të prekur.
Një tjetër problem kritik është mungesa e transparencës dhe komunikimit efektiv. Banorët ankohen për mungesën e informacionit të qartë mbi afatet dhe kushtet e rindërtimit të shtëpive të reja, duke i lënë ata në një limbo të vazhdueshëm.
Pallatet e reja pranë universitetit të ri të Durrësit janë ndërtuar, por sipas banorëve, ato nuk i ofrojnë të njëjtat vlera pronësie si ato në lagjen e tyre. Kjo ka krijuar një ndarje dhe ndjenja të padrejtësisë në komunitet.
Banorët e Durrësit ndihen të braktisur dhe të zhgënjyer nga qeveria, e cila, sipas tyre, është e përfshirë në korrupsion dhe sjellje të turpshme. Ata kërkojnë një ndërhyrje urgjente dhe të drejtë për të siguruar të ardhmen e tyre dhe të fëmijëve të tyre.
Është koha për veprim të vendosur dhe të bashkuar nga shoqëria civile dhe qytetarët në të gjithë Shqipërinë. Duke marrë frymëzim nga fjalët e Gjergj Kastriotit, ‘Bashkimi bën fuqinë,’ le të kërkojmë bashkimin e forcave për të mbrojtur dhe rivendosur të drejtat tona themelore. Sovraniteti i vërtetë qëndron tek populli, dhe është detyrë e qeverisë të përgjigjet ndaj nevojave dhe dëshirave të tij për mirëqenie dhe drejtësi.
Mjaft më me tolerancën ndaj korrupsionit dhe skandaleve qeveritare që kanë minuar besimin dhe mirëqenien e qytetarëve. Është koha për qeverinë të kuptojë se përgjegjësia e saj është ndaj popullit, dhe jo interesave të ngushta politike. Së bashku, të ndërtojmë një të ardhme ku drejtësia dhe përkushtimi ndaj mirëqenies së përgjithshme janë në qendër të veprimeve të qeverisë. Të gjithë së bashku, si një zë i fuqishëm dhe i pandarë, mund të sjellim ndryshimin e nevojshëm për një Shqipëri më të drejtë dhe prosperuese.